Zorgwijzer: tekenbeet (2024)

In het kort:

• Circa één miljoen mensen worden jaarlijks door een teek gebeten.
• Je kunt een tekenbeet herkennen aan een donker puntje op de huid.
• Bij een rode kring of vlek rondom de tekenbeet neem je direct contact op met de huisarts.
• Vermijd dichte begroeiing, draag bedekte kleding, gebruik DEET of natuurlijke sprays.

Je kunt behoorlijk ziek worden van een tekenbeet. Het is daarom belangrijk om een tekenbeet te voorkomen en jezelf te controleren als je in de natuur bent geweest.

In deze Zorgwijzer

In deze Zorgwijzer vind je informatie over:

• Wat een teek is
• Hoe je een tekenbeet kunt herkennen
• Hoe je een tekenbeet kunt voorkomen
• Hoe je jezelf (en anderen) kunt controleren op teken

Lees snel verder als je meer wilt weten.

Wat is een teek?

Een teek is een geleedpotig diertje van ongeveer 1 tot 3 millimeter groot dat lijkt op een klein spinnetje. Ze voeden zich met het bloed van zoogdieren, reptielen en vogels.

Hieronder zie je een foto (RIVM) van een volgroeide mannetjes teek (linksboven), vrouwtjes teek (linksonder), nimf (rechtsboven) en larve (rechtsonder).

Besmette teek

Teken kunnen besmet zijn met de Borrelia bacterie die de ziekte van Lyme kan veroorzaken. Een studie uit België schat het aantal besmette teken op 14 procent.

In Nederland wordt uitgegaan van ongeveer 1 op de 5 teken die besmet zijn. Let op dat de infectiegraad hoger of lager kan zijn, afhankelijk van waar je je bevindt.

Een besmette teek is visueel niet te onderscheiden van een niet-besmette teek.

Waar vind je teken?

Teken zijn te vinden in duinen, weilanden, tuinen, parken, heidegebieden en bossen. Ze zitten dan vaak in het gras, in struikgewas, tussen dode bladeren of op een plant. Teken vallen niet uit bomen of planten en kunnen niet springen. Ze kruipen op hun gastheer (mens of dier) zodra deze in de buurt is.

De teek bijt het liefst op warmere plekken, zoals onder de armen, achter de oren, bij de liezen, in de knieholtes of bij de bilspleet. Hier zal de teek zich volzuigen met bloed.

Wanneer actief?

Teken zijn er het hele jaar door, maar worden doorgaans pas actief als de temperatuur boven de 7 graden Celsius komt. De meeste tekenbeten vinden plaats in de periode maart tot en met oktober.

Hoe kan je een tekenbeet herkennen?

Je kunt een tekenbeet herkennen als de teek zelf nog in de huid zit.

• Als de teek zich nog niet heeft volgezogen, zie je een donker puntje dat vastzit in de huid.
• Als de teek zich al wel heeft volgezogen met bloed is deze plek groter en bolvormiger.

Als de teek niet meer in de huid zit, is de beet van een teek lastig te onderscheiden van een muggenbeet. Meestal ontstaat er een klein rood plekje op de plaats van de tekenbeet. Dit is een normale huidirritatie.

Ringvormige of vlekvormige plek

Wordt de plek groter en ring- of vlekvormig, bijvoorbeeld vergelijkbaar met de foto hieronder?

Neem dan contact op met de huisarts.

Meer voorbeelden hier.

Jeuk

Een tekenbeet is normaal gesproken pijnloos, maar er kan wel jeuk optreden. Ook kan er een bultje ontstaan. Jeuk of een bultje betekent niet direct dat je de ziekte van Lyme krijgt. Wel is het verstandig om de plek in de gaten te houden en in actie te komen als je symptomen ontwikkelt (zie: Wat doe je na een tekenbeet?).

Tegen de jeuk van een tekenbeet kun je een zalfje, spray of roller gebruiken met een verzachtend middel.

Hoe voorkom je een tekenbeet?

Je kunt een tekenbeet op verschillende manieren voorkomen.

Volg onderstaande stappen:

1. Vermijd dichte begroeiing van gras en planten
2. Bedek de huid: zorg voor dichte schoenen, een lange broek en lange mouwen
3. Stop de broekspijpen in je sokken
4. Check regelmatig je lichaam, maar vooral je handen, benen en onderkant van je broek.
5. Klop je kleding af nadat je in de natuur bent geweest
6. Klop je rugzak uit als deze op de grond heeft gestaan

Zorg verder altijd voor controle van lichaam en kleding, nadat je in de natuur bent geweest.

DEET

Het middel DEET is effectief tegen teken, muggen en veel andere insecten. DEET kun je overal op de huid aanbrengen en koop je bij de drogist.

Er zijn ook natuurlijke varianten, zoals een spray op basis van citroen en eucalyptus verkrijgbaar.

Ook kleding kan eventueel worden ingespoten met een insectenwerend middel, zoals Permitrine of DEET kledingspray.

Lees bij gebruik van DEET altijd de handleiding/instructies.

Hoe controleer je op een tekenbeet?

Nadat je in de natuur (bos of tuin) bent geweest is het raadzaam om jezelf en je kleding te (laten) controleren op teken. Vraag bij voorkeur hulp bij de controle, bijvoorbeeld van je partner. Is dat niet mogelijk? Gebruik dan een spiegel, een zaklamp, vergrootglas of smartphone (met selfiestick).

Teken kunnen overal gaan zitten en bijten, maar geven vaak de voorkeur aan plekjes bij de liezen, knieholtes, bilspleet, oksels, achter de oren, rond de haargrens en aan de randen van het ondergoed.

Voor uitgebreide stappen bij het controleren van lichaam en kleding kun je hier terecht (video Stigas).

Kleding

Controleer eerst je kleding van boven naar beneden en de binnen- en buitenkant. Start bij de voorkant en werk van links naar rechts. Controleer vervolgens de benen, achter en armen. Tot slot controleer je een eventuele pet of hoed.

Besteed extra aandacht aan:

• Naden en opgerolde mouwen
• Broekspijpen en je riem
• Polsen (als je een horloge draagt)
• Sokken en schoeisel.

Teek gespot op kleding? Verwijder deze dan, bijvoorbeeld met een plakbandje, en gooi hem weg.

Lichaam

Na kleding controleer je het lichaam op teken.

Het is verstandig om dit te doen in een vaste volgorde en van boven naar beneden:

1. Eerst de voorkant van je lichaam
2. Dan de benen
3. Vervolgens je voeten
4. Dan de achterkant van je lichaam

Neem extra tijd bij het controleren van:

• Het hoofd (vooral achter de oren, in het haar en bij de nek)
• Elleboogholtes en tussen de vingers
• Oksels, navel en borsten
• Het kruis, de liezen, bilnaad en achter de balzak
• Knieholtes, tussen de tenen en rond de enkels

Na controle neem je een douche en was je huid en haar.

Hoe kan je een teek verwijderen?

Zodra je een teek op het lichaam ziet, is het belangrijk om deze zo snel mogelijk te verwijderen. Loopt de teek nog? Dan heb je geen speciale tekenverwijderaar nodig.

Heeft de teek zich vastgebeten?

Dan is het belangrijk dat je deze op verantwoorde en veilige manier verwijdert. Doe dit het liefst met een speciale tekenverwijderaar (hier verkrijgbaar) of een puntig pincet. Gebruik eventueel een vergrootglas om de teek goed te kunnen zien.

Tekenverwijderaar

Er zijn verschillende soorten tekenverwijderaars:

• Tekentang
• Tekenlepel
• Tekenpincet
• Tekenkaart
• Tekenhaak

Lees altijd de gebruikershandleiding bij het gebruik van deze producten.

Pincet

Gebruik je een pincet? Pak de teek dan zo dicht mogelijk bij de huid als mogelijk en trek de teek vervolgens in een voorzichtige beweging recht omhoog.

Soms blijft er na het verwijderen van de teek een klein stukje achter, meestal de kop van de teek. Als het niet lukt om deze te verwijderen, is dat geen ramp. Het komt er meestal vanzelf weer uit.

Gebruik geen alcohol, jodium, olie of zeep bij het verwijderen van de teek. Je kunt wel alcohol of jodium gebruik na het verwijderen van de teek, om de wond te ontsmetten.

Lukt verwijderen niet of denk je dat de teek niet goed is verwijderd?

Neem contact op met je huisarts of de huisartsenpost.

Wat doe je na een tekenbeet?

Onderstaande stappen dien je te volgen na een tekenbeet:

Noteer allereerst:

• Waar je bent gebeten (geografische locatie)
• Waar je bent gebeten op je lichaam (maak er eventueel een foto van)
• Wanneer je bent gebeten (datum)

Houd vervolgens de plek van de tekenbeet regelmatig in de gaten, gedurende drie maanden.

Teek korter dan 24 uur op de huid?

Heeft de teek korter dan 24 uur in de huid gezeten? Dan is de kans op besmetting erg klein. Er wordt dan aangeraden om de plek van de tekenbeet gedurende drie maanden in de gaten te houden en goed te letten op het ontstaan van ziekteverschijnselen, zoals koorts, een rode vlek of verkleuring of spierpijn (hieronder alle symptomen).

Teek langer dan 24 uur op de huid?

Heeft de teek (vermoedelijk) langer dan 24 uur in de huid gezeten? Dan is de kans op besmetting iets groter. Neem contact op met de huisarts en bespreek wat je wilt doen qua behandeling.

Een optie is dat de huisarts preventief een antibioticakuur voorschrijft om de ziekte van Lyme te voorkomen. Het gebruik van antibiotica kent echter ook nadelen. Daarom is het belangrijk dat je de voor- en nadelen bespreekt met je huisarts.

Eventueel kun je een melding doen van de tekenbeet via tekenradar.nl.

Huisarts

Neem altijd contact op met de huisarts als je de tekenbeet in het buitenland hebt opgelopen of als er bepaalde symptomen ontstaan, zoals:

• Een rode vlek, ring of andere verkleuring op de huid, die soms steeds groter wordt (voorbeelden hier)
• Je koorts hebt (met spierpijn) of een grieperig gevoel
• Dubbel zien of een scheef aangezicht
• Pijn, krachtverlies of tintelingen in de ledematen
• Gewrichtsklachten

Een verkleuring van de huid kan tot drie maanden na de tekenbeet verschijnen.

Ziekte van Lyme

Het risico op besmetting van de Borrelia bacterie, die de ziekte van Lyme kan veroorzaken, neemt toe naarmate de teek langer in de huid zit.

Als je bent gebeten door een besmette teek en deze langere tijd in de huid heeft gezeten, is de kans gemiddeld 2 tot 3 procent dat je de ziekte van Lyme krijgt.

Diagnose van Lyme is lastig. Er bestaat hiervoor nog geen eenduidige standaard.Behandeling in het eerste stadium heeft het grootste effect. Als behandeling uitblijft of geen effect heeft kan de ziekte zich door het lichaam verspreiden en kunnen de klachten uitbreiden en serieuzer worden.

Meer over de behandeling van Lyme lees je opdeze pagina.

Andere ziekten

Er zijn ook andere ziekten die je van een teek kunt krijgen, maar meestal merk je daar weinig van.

Bronnen

Bij het samenstellen van deze Zorgwijzer zijn de volgende bronnen geraadpleegd:

• RIVM.nl
• Tekenbeetziekten.nl
• Tekenradar.nl
• Weekvandeteek.nl

Meer info

Het RIVM heeft een speciale tekenbeet-app gemaakt. Daarnaast heeft het RIVM veel voorlichtingsmateriaal.

Disclaimer

De informatie in dit artikel wordt beschikbaar gesteld met als enig doel behulpzame informatie te verstrekken aan bezoekers. Deze informatie heeft geen therapeutische of diagnostische waarde noch is deze informatie bedoeld als vervanging van diensten, informatie of gegevens van artsen, specialisten of andere gediplomeerden en professionals. Medisch advies, medische vragen, klachten of symptomen behoren besproken te worden met een gediplomeerd arts of professional.

Samenstellers van de zorgwijzers noch Zorgwijzer.nl stelt zich op geen enkele manier aansprakelijk voor de volledigheid, juistheid of effectiviteit van informatie op zorgwijzer.nl. Het gebruik van de informatie is op volledige verantwoordelijkheid en risico van de gebruiker.